oraz jej funkcjonowanie
w świetle teorii autokategoryzacji Johna Turnera
autorka: Anna Knapek – studentka psychologii, wolontariuszka PDS
Człowiek jest istotą społeczną. Nic więc dziwnego, iż będąc w grupie nie tylko wywiera wpływ na innych ludzi, ale również sam podlega licznych oddziaływaniom. Kontakty międzyludzkie, te krótko- i długotrwałe, towarzyszą nam praktycznie przez całe życie, na każdym etapie rozwoju. Chcąc nie chcąc, pozostajemy wpleceni w sieć kontaktów interpersonalnych i tym samym usytuowani w społecznym kontekście, co nierzadko wymusza na nas zachowania zgodne z ogólnie przyjętymi standardami, niewykraczające poza obowiązujące (w danej grupie) konwenanse.
Życie w społeczeństwie niewątpliwie zapewnia jednostce wiele korzyści. Najbardziej podstawowym wydaje się być wsparcie społeczne, którego źródłem może stać się właśnie sieć międzyludzkich kontaktów.
W zależności od tego, jakie zasoby są wówczas udzielane jednostce, można mówić o wsparciu emocjonalnym, informacyjnym lub praktycznym (Wojciszke, 2019). Funkcjonowanie w grupie, a co za tym idzie, bycie wśród innych ludzi, stanowi więc nieodłączny, jakże istotny, element ludzkiej egzystencji.
Jak tworzy się grupa?
Każda grupa ma swoją własną tożsamość grupową, na którą składają się cztery, powiązane ze sobą wymiary: ważność, zaangażowanie, podporządkowanie oraz poczucie wyższości (Roccas S., Sagiv L., Schwartz S., Halevy N., Eidelson R., 2008).
Ważność określa stopień, w jakim istotna dla tożsamości jednostki jest przynależność do danej grupy. Zaangażowanie tyczy się natomiast motywacji do podejmowania działań na rzecz dobra ogółu. Podporządkowanie określa stopień w jakim jednostka skłonna jest stosować się do norm i wytycznych ustalonych przez grupę. Poczucie wyższości dotyczy zaś przekonania jednostki o tym, iż jej własna grupa jest lepsza od pozostałych.
Tożsamość grupowa jest tylko jednym z wielu elementów, które składają się na strukturę grupy. Niemniej istotna pozostaje kwestia norm, czyli reguł i zasad, które określają jakie postępowanie jest właściwe, a jakie nie (Wojciszke, 2019). O niebywale silnej roli, jaką w funkcjonowaniu grupy odgrywają przyjęte reguły, świadczy zjawisko czarnej owcy, wedle którego ludzie bardziej potępiają niewłaściwe postępowanie (tzn. takie, które wykracza poza przyjęte normy), jeśli dopuszcza się go członek własnej grupy.
Warto również przyjrzeć się kwestii hierarchii statusu wewnątrzgrupowego, który stanowi o ważności jednostki w porównaniu z innymi osobami, wchodzącymi w skład grupy (Wojciszke, 2019).
Nie bez znaczenia pozostaje również jej spójność definiowana jako suma sił, które przekonują jednostkę do tego, aby pozostawała jej członkiem (Festinger, 1950).
Jak to się dzieje, że grupa funkcjonuje jako odrębny byt?
Odpowiedzi na to pytanie można szukać w teorii autokategoryzacji opracowanej przez Johna Turnera i współpracowników (Turner J.C, Hogg M.A., Oakes P.J., Reicher S.D., Wetherell M., 1987).
Wedle jej założeń, człowiek może postrzegać siebie na trzech poziomach kategoryzacji:
poziom nadrzędny – ludzki
poziom pośredni – społeczny
poziom podrzędny – osobisty
Czynnik determinujący to, czy dokonamy kategoryzacji siebie na poziomie społecznym, czy osobistym, zależy od charakteru interakcji. Kontakt interpersonalny (który zachodzi między jednostkami należącymi do jednej grupy), uruchamia autokategoryzację na poziomie osobistym – liczą się wówczas nasze indywidualne cechy oraz to, co odróżnia nas od innych członków naszej grupy. Gdy interakcja ma charakter międzygrupowy, wówczas dokonujemy kategoryzacji siebie na poziomie społecznym (Turner, Oakes, 1986). Uogólniając, istnienie grupy możliwe jest dzięki temu, iż ludzie potrafią myśleć o sobie jako o przedstawicielach bardziej ogólnych kategorii, a nie tylko jako o odrębnych indywidualnościach (Turner, Oakes, 1986).
Literatura:
Festinger L. (1950) Informal social communication. Psychological Review,57, 271-282
Roccas S., Sagiv L., Schwartz S., Halevy N., Eidelson R., (2008) Toward a unifying model of identification with groups: Integrating theoretical perspectives. Review of Personality and Social Psychology, 12, 280-306.
Turner J. C., Oakes P. J. (1986), The significance of the social identity concept for social psychology withreference to individualism, interact
Turner J.C, Hogg M.A., Oakes P.J., Reicher S.D., Wetherell M., (1987) Rediscovering the social group: A self-categorization theory. Oxford, England: Basil Blackwell
Wojciszke (2019), Psychologia społeczna
Ilustracja miniaturki: Andrew Moca / Unsplash
Comments